2020 yılının yaşanan gelişmeler tahmin edilmesi çok zor anlar olarak tarihe şimdiden geçmiştir. Bunlardan biriside ABD yapılan başkanlık seçimleri oldu. Özgürlükler ve demokrasinin örneği olarak dünyanın lideri olan ülkelerden biri olan Amerika Birleşik Milletlerinden yaşana gelişmeler tüm dünyayı şok etmiştir.
Siz öncelikle ABD seçimlerinin nasıl yapıldığı hakkında bilgi vermek istiyorum. ABD başkan ve başkan yardımcısını seçmek amacıyla her 4 yılda bir Kasım ayının ilk pazartesi gününü izleyen salı gününde yapılır. Seçimlerinde seçmenler aslında doğrudan doğruya başkan ve başkan yardımcısını seçmezler. Her eyaletten seçmenler, eyaletlerini seçiciler kurulu adı verilen bir kurultayda temsil edecek üyeleri seçerler. Seçimlerden sonra bu seçiciler kurulu toplanarak başkan ve başkan yardımcısı seçimini gerçekleştirir. Her eyaletin üye sayısı o eyaletin Senato ve Temsilciler Meclisi üyelerinin toplamına eşit olur.
Seçiminin sonuçları geldikten sonra izleyen Ocak ayında ABD Kongresi tarafından onaylanır. Başkan ve başkan yardımcısı 20 Ocak günü görevi devir teslim ile devralır. Eğer seçimlerde bir anlaşmazlık çıkarsa bu anlaşmazlığı ABD Kongresi çözümler.
Şeçimlere TV ve gazetelerden gördüğümüz gibi genelde ABD'nin iki büyük partisi olan Demokratik Parti ve Cumhuriyetçi Parti katılır. Başkan adaylarını kendileri ön seçimler yoluyla belirler. Bu ön seçimler eyaletlere göre Primary veya Caucus yöntemiyle yapılır. Primary yöntemi partinin taraftarı olan her ABD yurttaşına açık olan seçimlerdir. Caucus yöntemi ise ancak partinin kayıtlı üyelerine açıktır. Bu yıl seçimlerde Demokratik Parti adayı Joe Biden ve Cumhuriyetçi Parti adayı Donald Trump yarışmıştır.
Ön seçimler bütün eyaletlerde aynı gün içinde yapılmaz. Ön seçimler başkanlık seçiminin yapılacağı yılın Ocak ayında tek tek bazı eyaletlerde başlar ve Haziran ayına kadar eyaletten eyalete devam eder. Ön seçimler uzun bir süreç boyunca gerçekleştiği için adaylık yarışı boyunca adayların durumu değişebilmekte, bazen beklenmedik sürprizler ortaya çıkabilmektedir. Genellikle ilk 2-3 ay içinde her partiden bir adayın diğer adayların önüne geçerek üstünlük sağladığı gözlenir.
Ön seçimler bittikten sonra Ağustos ayının sonunda ve Eylül ayı başında her parti bir kurultay yapar. Kurultaylar daha ziyade formaliteden ibarettir. Kurultaylar canlı olarak yansıtılırlar. 3-4 gün süren kurultaylar süresinde her partinin ileri gelenleri konuşmalar yaparlar. Kurultay, son gününde başkan adayının bir konuşma yapmasıyla son bulur ve 2 ay kadar sürecek başkanlık seçimi kampanyası başlamış olur.
ABD başkanlık seçimlerinin sonucu ülke çapında adayların aldığı oy oranına göre değil de kazanılan seçiciler kurulu üyesi sayısına göre belirlenir. Seçime katılan her ABD yurttaşının oyu aslında desteklediği adayı seçmek için değil, adayı temsil edecek olan seçiciler kurulu üyesini belirlemek için kullanılır. Bu sayede her eyaletteki parti için seçiciler kurulu üyesi belirleyecektir.
Her eyaletin seçiciler kurulundaki üye sayısı o eyaletin Senato ve Temsilciler Meclisindeki temsilci sayısının toplamına eşittir. Washington kenti tek istisnadır.
Bu sisteme göre bazen ABD çapında diğer adaya göre daha az oy alan adayın başkanlığı kazanabilmesi mümkün olmaktadır. Örneğin 2000 ABD başkanlık seçimlerinde Demokratik Parti adayı Al Gore, Cumhuriyetçi Parti adayı George W. Bush'a göre 500.000'den fazla oy almasına rağmen, George W. Bush kazandığı seçiciler kurulu üye sayısı ile 271-266 şeklinde bir üstünlük sağlayarak seçimi kazanmıştı.
2020 yılı ABD seçimlerinde aynı şekilde süreç işlemişti. Ama Donalp Trump koltuğu bırakmak istememesi ve kendini destekleyen göstericileri 6 Ocak 2021 tarihinde kışkırtması ile hiç kimsenin tahmin edemediği olaylar yaşanmıştır. Söz konusu kalabalık güvenliği aşarak Kongre binasına girdi. Bazı protestocular Senato genel kurul salonuna kadar ulaşırken, güvenlik güçleri Temsilciler Meclisi'ne girmeye çalışanları ateş açarak durdurdu. Olaylarda bir protestocu yaşamını yitirdi.
Dünyayı şok eden bu gelişmeler üzerine Kongre'deki onay sürecine birkaç saatliğine ara verildi. Güvenlik sağlandıktan sonra oturum kaldığı yerden tekrar başladı.Kongre'nin Demokrat Parti adayı Joe Biden'ın seçimi kazandığını resmen tescil edilerek, seçim sonuçları kesinleşti.
Ali Süreyya KASIMOĞLU
TR
English